De jaarlijkse zomerslaap van Nederland staat weer op het punt van beginnen. De komende weken verlaten we allemaal huis en haard om de wereld over te zweven om bij te komen van een jaar hard werken. Ik ben blij als iedereen weer gezond terug komt van vakantie. Vooral mijn leeftijdgenoten, mannen van middelbare leeftijd. Want op vakantie gaan is niet zo maar iets. Het is levensgevaarlijk.
De abrupte overgang van inspanning naar ontspanning is volgens Ad Vingerhoets, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Universiteit van Tilburg, de belangrijkste doodsoorzaak van vakantiegangers. Mannen van middelbare leeftijd die met een caravan op vakantie gaan, hebben volgens Vingerhoets de meeste kans op een vakantie met een fatale afloop. “Het besturen van een auto met caravan is nu eenmaal een stressvolle aangelegenheid.” Daarnaast valt tijdens de vakanties de structuur in onze dag weg en moeten we weer wennen aan 24 uur samen met het gezin.
Wat is eigenlijk vakantie
Volgens Wikipedia is dat een periode waarin een persoon zijn gewoonlijke dagelijkse activiteiten staakt, zoals bijvoorbeeld school of werk. Dit betreft een periode die langer is dan een weekend , vaak minimaal een week. Werknemers hebben vakantie wanneer zij hiervoor vakantiedagen opnemen, scholieren hebben vakantie wanneer hun school gesloten is. Sinds ongeveer de laatste helft van de 20e eeuw wordt onder vakantie vaak verstaan dat er een reis wordt gemaakt. Mensen gaan alleen, met vrienden, in groep of met hun gezin naar een andere plaats, om daar ervaringen op te doen.
Volgens Collegenet, dat door VMBO scholieren wordt gebruikt, is vakantie: Minstens 4 nachten niet in je eigen bed slapen, maar ergens anders op een waterbed of in een x-aantal sterrenhotel, in een tent of…
Psychische gevolgen
In plaats van even niet werken, spannen we ons extra in omdat het nu eenmaal moet. ‘Vakantie heeft een zeer dwingend karakter gekregen. Als je tegen iemand zegt: ik ga dit jaar niet met vakantie, dan wordt je onbegrepen aangekeken. De ander weet niet meer wat hij moet zeggen’, zegt Arjo Klamer, hoogleraar economie van kunst en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ‘Vakantie is een ideologie geworden. Volgens deze ideologie is vakantie goed voor ons, en komen we tot rust en tot elkaar.’
Dat plichtmatige, bijna religieuze karakter van vakantie, constateert ook Ad Vingerhoets, hoogleraar psychologie in Tilburg en Nederlands officieuze ‘vakantieprof’: ‘Vroeger moesten we naar de kerk, nu moeten we op vakantie.’
En omdat alles maakbaar is moet de vakantie wel een groot succes zijn. Bij terugkomst hebben we natuurlijk enorm genoten! En we zijn weer helemaal tot onszelf gekomen. Nu kunnen we er weer een heel jaar tegenaan. In juni liepen we echt op onze laatste benen. De werkelijkheid is meestal anders. We zullen het niet gauw toegeven, was die vakantie eigenlijk wel zo leuk?. Die schitterende reis waarover we zo graag verhalen, hebben we voor het grootste deel achteraf bij elkaar gefantaseerd. En we zijn er zelf nog in gaan geloven ook. In de psychologie is een naam bedacht voor dit fenomeen: het rosy view-effect, dingen (achteraf) mooier voorstellen dan ze in werkelijkheid waren.
Dat vakantie houden voor de meeste onder ons eigenlijk helemaal niet leuk is, is nog tot daar aan toe. Voor velen onder ons is het een ramp: we worden ronduit ongelukkig van de verplichte zomerreis.
Bij terugkeer wacht de meeste vakantiegangers nog een onaangename verrassing: ze hebben dagen, soms weken nodig om weer in hun werkritme te komen. Ze hebben geen zin meer om ‘s morgens vroeg uit hun bed te komen en voeren op hun werk geen klap meer uit. Geen motivatie meer. De vakantieblues, heet het populair.
Daarmee hebben we nog niet álle leed gehad. Nu iedereen weer zo ongeveer thuis is wordt het hooitijd voor de echtscheidingsadvocaten. Elk jaar is er een piek aan echtscheidingen na de zomervakantie. Deskundigen zeggen dat het dit jaar nog erger zal zijn. Dat komt door de kredietcrisis. De tegenzittende huizenmarkt en dreigend inkomensverlies hielden de scheidingen nog even tegen, Maar na drie weken 24 uur per dag met elkaar en de kinderen, dan barst de bom van de onuitgesproken verwachtingen.
Economisch effecten:
De werkelijke kosten van vakantie zijn ongeveer veertien procent van het totale inkomen’, zegt Klamer. (Veel) meer dan het geld dat we uitgeven aan onderwijs (zo’n vijf procent van ons besteedbaar inkomen), of aan de gezondheidszorg (twaalf procent). ‘Het rare is dat wij Nederlanders wel gezellig op een duur terrasje in Florence zonder moeite een paar tientjes uitgeven voor een aantal drankjes, maar tegelijk klagen dat de kwaliteit van het onderwijs en de gezondheidszorg achteruitloopt. We worden steeds rijker, en gaan daardoor steeds duurder op vakantie.
Misschien was het 50 jaar geleden zo slecht nog niet. Het hele jaar door een betere werk-privé balans zorgt voor een meer ontspannen leven. Hiermee zal de druk op dwangmatige vakantie met verre reizen afnemen. Misschien is dit een oplossing voor een aantal problemen. Het geld dat overblijft kunnen we dan beter aan gezondheidszorg en onderwijs besteden.
Kees Warmerdam, bestuurslid Volksuniversiteit West Betuwe
